Forum Konsumenckie przy Rzeczniku Praw Obywatelskich
Styk prawa Unii Europejskiej i prawa krajowego
Wyjaśnienia na tle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13.9.2018 r. w sprawie C-176/17 Profi Credit I oraz z 18.11.2018 r. C-632/17 PKO Bank Polski
Dotyczy:
1. Dostępu konsumenta do sądu w postępowaniu nakazowym.
2. Możliwości kontroli postanowień umów konsumenckich w postępowaniu nakazowym.
3. Zakresu swobody polskich sądów stosujących przepisy o postępowaniu nakazowym zgodnie z prawem unijnym.
I. Stan faktyczny
Pytania prejudycjalne w sprawach Profi Credit1 i PKO Bank Polski2 zostały wniesione przez Sąd Rejonowy w Siemianowicach Śląskich w dwóch sprawach o zapłatę, wytoczonym konsumentom o zwrot pożyczki (Profi Credit) oraz o spłatę zadłużenia na karcie kredytowej (PKO Bank Polski). Powództwa w obu sprawach zostały wytoczone w postępowaniu nakazowym i oparte, odpowiednio, na wekslu własnym in blanco wystawionym przez konsumenta oraz na wyciągu z ksiąg bankowych. W żadnej ze spraw do pozwu nie została załączona umowa zawarta między konsumentem i przedsiębiorcą. Na tym tle sąd odsyłający sformułował dwa pytania prejudycjalne:
1. „Czy przepisy dyrektywy 93/13 […], zwłaszcza art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1, oraz przepisy dyrektywy 2008/48 […], zwłaszcza art. 17 ust. 1 i art. 22 ust. 1, należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie w dochodzeniu przez przedsiębiorcę (pożyczkodawcę) przeciwko konsumentowi (pożyczkobiorcy) roszczenia stwierdzonego dokumentem wekslowym, prawidłowo wypełnionym, w ramach postępowania nakazowego, określonego przepisami art. 485 § 2 i n. KPC w zw. z art. 41 ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim […], ograniczającymi sąd krajowy wyłącznie do badania ważności zobowiązania wekslowego z punktu widzenia zachowania formalnych warunków weksla, z pominięciem stosunku podstawowego?” (Profi Credit).
2. „Czy przepisy dyrektywy [93/13], zwłaszcza art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 oraz przepisy dyrektywy [2008/48], zwłaszcza art. 10 i art. 22 ust. 1, należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie w dochodzeniu przez bank (kredytodawcę) przeciwko konsumentowi (kredytobiorcy) roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty, w ramach postępowania nakazowego, określonego przepisami art. 485 § 3 KPC i n.?” (PKO Bank Polski)3.
II. Problemy zdefiniowane przez TSUE
1. W obu sprawach za zasadniczy problem prawny TSUE uznał pytanie, czy polski model postępowania nakazowego, pozwalający na wydanie nakazu zapłaty wyłącznie na podstawie weksla lub wyciągu z ksiąg bankowych, i przez to wykluczający możliwość kontroli przez sąd, czy umowa konsumencka zawiera postanowienia niedozwolone, jest zgodny z art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/134.
2. Dodatkowo, w sprawie PKO Bank Polski Trybunał odniósł się do problemu, czy taki sposób ukształtowania postępowania nakazowego jest zgodny z art. 10 dyrektywy 2008/485, umożliwiając kontrolę spełnienia przez przedsiębiorcę obowiązków informacyjnych w umowie kredytu konsumenckiego.