W dniu 21.2.2013 r. Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka i Komisja Obrony Narodowej na wspólnym posiedzeniu obradowały nad senackim projektem ustawy o zmianie ustaw – Prawo o ustroju sądów powszechnych i Prawo o ustroju sądów wojskowych.

Projekt zakładał zmianę trybu postępowań o uchylenie immunitetu sędziowskiego. W obydwu ustawach obecne przepisy stanowią, że wniosek o uchylenie immunitetu sędziemu podlega wstępnej kontroli właściwego prezesa sądu, który może odmówić jego przyjęcia w razie oczywistej bezzasadności wniosku. Decyzja taka jest zaskarżalna, a organem odwoławczym jest właściwy sąd dyscyplinarny.

Według projektu możliwość taka miała być zniesiona, a każdy wniosek o uchylenie immunitetu sędziemu, nawet oczywiście bezzasadny, miał być rozpoznawany przez sąd dyscyplinarny na posiedzeniu z udziałem stron (wnioskującego i sędziego), oczywiście z możliwością złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie uchylenia immunitetu i koniecznością rozpoznania zażalenia przez Sąd Najwyższy jako odwoławczy. Projekt ustawy zyskał aprobatę Krajowej Rady Sądownictwa i Stowarzyszenia Sędziów „Themis”, które wniosły jedynie, aby sąd dyscyplinarny mógł orzekać w powyższej sytuacji bez udziału stron. Ich wnioski nie zostały uwzględnione w projekcie.

Natomiast podczas posiedzenia Komisji reprezentujący „Iustitię” prezes Maciej Strączyński poddał projekt pełnej krytyce, jako umożliwiający blokowanie postępowań sądowych, zwłaszcza karnych, przez składanie bezzasadnych wniosków o uchylenie immunitetu sędziom prowadzącym sprawy. Złożył wniosek o odrzucenie projektu, który to wniosek przejął jako uprawniony poseł Stanisław Wziątek (SLD, Komisja Obrony Narodowej). Stanowisko „Iustitii” poparł w całości wiceminister sprawiedliwości Wojciech Hajduk. W efekcie projekt został przez połączone komisje odrzucony znaczną większością głosów. (BP)

Dzień 23 maja w całej Europie będzie obchodzony jako Dzień Sprawiedliwości (Day of Justice). Dzień ten został wybrany na pamiątkę zamordowania w 1992 r. przez sycylijską mafię słynnego sędziego Giovanniego Falcone. Z inicjatywą zorganizowania tego wydarzenia wystąpiło międzynarodowe Stowarzyszenie Europejscy Sędziowie i Prokuratorzy na rzecz Demokracji i Wolności MEDEL. Prosimy o śledzenie naszej strony internetowej – będziemy zamieszczać informacje, w jaki sposób polscy sędziowie i prokuratorzy włączą się do tej inicjatywy. (BP)

Od lat przyjmowało się, że decyzja w przedmiocie przeniesienia sędziego – na jego wniosek – jest „władzą dyskrecjonalną” Ministra Sprawiedliwości i nie musi on wyjaśniać sędziemu przyczyn odmowy przeniesienia.

Przypadek warszawskiego sędziego Janusza Pelczarskiego, który siedmiokrotnie prosił ministra o przeniesienie i siedem razy otrzymywał odpowiedź odmowną – był wyjątkowo jaskrawy. Na tle jego sprawy „Iustitia” zwróciła się do Krajowej Rady Sądownictwa o zajęcie stanowiska. KRS zareagowała, uznając aktualną praktykę za nieprawidłową i postulując zmiany ustawy, podobnie jak „Iustitia”. Sędzia Janusz Pelczarski skierował skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Orzeczenie zapadło w dniu 30.1.2013 r. Decyzja Ministra, odmawiająca przeniesienia sędziego, została uchylona, a ustne motywy orzeczenia były druzgocące dla resortu. Wojewódzki Sąd Administracyjny przywołał orzecznictwo Sądu Najwyższego sprzed kilku lat. Na jego kanwie wskazał, że kwestie związane z przeniesieniem sędziego są immanentnie związane z władzą sądowniczą i nie jest to tylko kwestia stosunków służbowych. Zdaniem WSA, nie budzi wątpliwości, że są takimi decyzjami i podlegają kontroli sądownictwa administracyjnego. Sąd skrytykował jednoznacznie argument ministerstwa, że skarga powinna być odrzucona jako niedopuszczalna, bo dotyczy stosunków podległości organizacyjnej i służbowej (art. 3 § 3 KPA). Odrzucił też argument zawarty w odpowiedzi na skargę sędziego, że uznanie decyzji w przedmiocie przeniesienia za administracyjną będzie złamaniem Konstytucji, bo oznaczać będzie, że organ administracji publicznej może wydawać decyzje administracyjne wobec sędziów, co byłoby naruszeniem art. 10 i 173 Konstytucji. WSA uznał argument za niezrozumiały. Również argument, że skoro art. 75 § 3 PrUSP przewiduje możliwość odwołania się sędziego w podobnej sytuacji do Sądu Najwyższego, nie został uznany za podważający charakter decyzji. Przytoczono szereg decyzji administracyjnych, od których przysługuje droga sądowa do sądów powszechnych. Ostatecznie zatem „postanowienie ministra” zostało uznane za decyzję administracyjną, uchylone i sprawa zostanie przekazana do ponownego rozpoznania. Wyrok nie jest jeszcze prawomocny1. (BP)

¹  Z pełnym tekstem uzasadnienia można zapoznać się na: www.iustitia.pl (skrócony link: bit.ly/Zi52aj).

Projekt ustawy o okręgach sądowych sądów powszechnych, pod którym obywatelski komitet inicjatywy ustawodawczej zebrał ponad 160 tysięcy podpisów, został przyjęty przez Komisję Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu RP i skierowany do drugiego czytania w Sejmie. Podczas prac w Komisji wprowadzono do projektu sporo poprawek, ale nie zmieniają one zasadniczego celu ustawy – przywraca ona samodzielność wszystkim sądom zniesionym z dniem 1.1.2013 r. przez ministra Jarosława Gowina. Do ostatniej chwili posłowie PO – jedynej partii sprzeciwiającej się uchwaleniu ustawy – próbowali zablokować przyjęcie projektu, a następnie wprowadzić „poprawki”, które skreślały z ustawy sądy zniesione przez ministra. Nie uzyskali jednak większości1. (BP)

¹  Tekst projektu zamieściliśmy na: www.iustitia.pl (skrócony link: bit.ly/XAmRi9).

W dniach 15–16.3.2013 r. w Gdańsku zebrali się przedstawiciele europejskich stowarzyszeń sędziowskich i prokuratorskich zrzeszonych w ­MEDEL (Magistrats Européens pour la Démocratie et les ­Libertés, Europejscy Sędziowie i Prokuratorzy na rzecz Demokracji i Wolności) z Czech, Francji, Grecji, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Portugalii, Rumunii, Serbii, Włoch i Turcji. Ponadto, w spotkaniu wzięli udział goście – przedstawiciele stowarzyszeń niezrzeszonych w MEDEL, tj. Bułgarii, Chorwacji, Gruzji i Mołdawii. Gospodarzami ze strony polskiej były Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” oraz Stowarzyszenie Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej.

W czasie konferencji, przedstawiciele wszystkich stowarzyszeń w niej uczestniczących zaprezentowali raporty na temat aktualnej sytuacji wymiaru sprawiedliwości w ich krajach. Uczestnicy przekonali się, jak podobne mają doświadczenia, ile wspólnych problemów w relacjach nie tylko z władzą wykonawczą, ale i również w relacjach wewnętrznych w ramach wymiaru sprawiedliwości i instytucji z nim powiązanych (rady sądownicze, akademie sędziowskie itp.) występuje. Choćby na przykładzie Gruzji można przekonać się, jak szybko sytuacja może się zmienić w wyniku np. normalnego efektu demokracji, czyli aktu wyborczego. Tamtejsi sędziowie na konferencji zorganizowanej przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” w Warszawie w grudniu 2011 r. z optymizmem patrzyli w przyszłość dostrzegając szybką poprawę sytuacji wymiaru sprawiedliwości, będącego po latach sowieckich w opłakanym stanie. Dziś walczą np. przeciwko wprowadzeniu przepisów, które pozwolą specjalnym komisjom o bliżej niesprecyzowanym statusie dokonywać oceny wyroków w prawomocnie zakończonych sprawach i wznawiać w nich postępowania. Raporty zostaną udostępnione w postaci książki lub na stronie internetowej ­MEDEL i stowarzyszeń członkowskich.

W drugi dzień obrad uczestnicy przyjęli Deklarację Gdańską oraz Memorandum wzywające instytucje europejskie do opracowania i wdrożenia w całej Unii Europejskiej minimalnych standardów w odniesieniu do istotnych dla wymiaru sprawiedliwości kwestii, ograniczających swobodę polityków państw członkowskich do w zasadzie swobodnego ustalania reguł funkcjonowania sądów i prokuratur. Przyjęte dokumenty zostaną wkrótce opublikowane. (ISI)

W związku z rozbieżną interpretacją przepisów w sytuacji prowadzenia przez sędziego zajęć szkoleniowych, Zarząd SSP „Iustitia” zwrócił się do Krajowej Rady Sądownictwa w przedmiocie warunków wykonywania przez sędziów zajęć dydaktycznych. W wystąpieniu wskazano, że sytuacja taka, jak w Warszawie, gdzie Prezes SO nie poinformowała sędziów o stanowisku Ministerstwa Sprawiedliwości odmiennym od prezentowanego przez kierownictwo sądu, powinna zostać rozstrzygnięta przez KRS1. (BP)

¹ Pełen tekst stanowiska Zarządu dostępny na: www.iustitia.pl (skrócony link: bit.ly/ZlKeeD).

W 2012 r. do sądów powszechnych wpłynęło ponad 14 milionów spraw. Było to ponad 450 tys. więcej niż w 2011 r. i 4 miliony więcej niż w 2006 r. Sędziów obecnie jest mniej więcej tylu samo, co w 2006 r. Według Ministerstwa Sprawiedliwości, poprawie uległ za to tzw. wskaźnik opanowania wpływu, który w 2012 r. wyniósł 100,5, a więc załatwiono więcej spraw niż wpłynęło. Nie wiemy jednak, na ile „sztuczki ze statystyką”, polegające na ciągłych zmianach zasad jej prowadzenia (niedawno np. nakazy zapłaty zakreślano po prawomocności, od jakiegoś czasu już z chwilą wydania, ponadto zakreślono wszystkie spraw w likwidowanych sądach) zaciemniają rzeczywisty obraz sytuacji w sądach, bo powszechne odczucie jest dalekie od optymizmu. (BP)

Krajowa Rada Sądownictwa zorganizowała 21.2.2013 r. kolejne spotkanie robocze na temat upowszechniania wyroków ETPCz oraz uwzględniania tej problematyki w szkoleniach dla pracowników wymiaru sprawiedliwości.

Do udziału w spotkaniu zostali zaproszeni przedstawiciele Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesi wybranych sądów apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Sprawiedliwości, Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, Biura Rady Europy w Warszawie i stowarzyszeń sędziowskich. W imieniu SSP „Iustitia” wiceprezes Jolanta Korwin-Piotrowska wskazała, że organy administracji publicznej, w tym Ministerstwo Sprawiedliwości i Ministerstwo Spraw Zagranicznych, w swoich budżetach powinny planować środki na dotacje na rzecz organizacji pozarządowych w celu przeznaczenia ich na szkolenia dla sędziów z zakresu praw człowieka. W ponad dwudziestoletniej działalności SSP „­Iustitia” nie zdarzyło się, aby środki publiczne trafiły do naszego Stowarzyszenia i stanowiły źródło sfinansowania choćby jednego z licznych szkoleń, w tym obejmujących problematykę praw człowieka. W ocenie zarządu SSP „Iustitia”, istnieje ogromna potrzeba objęcia wszystkich sędziów sądów powszechnych gruntownym, rzetelnym i systematycznym szkoleniem z zakresu praw człowieka, takim, w które będą zaangażowane podmioty reprezentujące sferę publiczną i pozarządową. Dotychczasowe programy szkoleń są niewystarczające, zaś samo kierowanie do sędziów publikacji zawierających orzeczenia ­ETPCz w celu zapoznania się z nimi, nie prowadzi do przyswojenia problematyki praw człowieka w sposób sprzyjający stosowaniu EKPC w codziennej praktyce orzeczniczej. (BP)

Zarząd SSP „Iustitia” zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o podjęcie działań w sprawie sposobu realizowania przez niektórych dyrektorów sądów powszechnych uprawnień sędziów wynikających z art. 95 § 3 PrUSP, który przewiduje, że w razie uzyskania zgody na zamieszkiwanie poza siedzibą sądu, sędziemu przysługuje zwrot kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania do siedziby sądu, na zasadach obowiązujących przy ustalaniu kosztów podróży służbowej (tzw. delegacji). Zarząd wywiódł, że różnicowanie przez dyrektorów sądów wysokości uznawanych kosztów przejazdów (w różnych sądach obowiązują różne stawki) powoduje dodatkowe obciążenie ekonomiczne niektórych sędziów, co ma bezpośredni wpływ na wysokość realnego wynagrodzenia za pracę1. (BP)

¹ Pełen tekst wystąpienia dostępny na: www.ius­titia.pl (skrócony link: bit.ly/X68Duo).

W dniu 5.2.2013 r. odbyło się trzecie już szkolenie dla dziennikarzy, organizowane przez SSP „Iustitia” we współpracy z Wydawnictwerm C.H. Beck. Sędziowie Ewa Stępień, Piotr Gensikowski, Wojciech Buchajczuk, Tomasz Posłuszny i prokurator Justyna Plechowska-Łukowska wyjaśniali w przystępny sposób, czy kara w zawieszeniu to jeszcze kara, co to jest okres próby i czy ktoś kontroluje skazanego w tym czasie, jakie zmiany kary mogą zajść w tzw. postępowaniu wykonawczym, jak sąd orzeka, jeżeli oskarżony uzgodnił karę z prokuratorem i kiedy sąd ma obowiązek zarządzić wykonanie zawieszonej kary, a kiedy nie może tego zrobić. (BP)