„Projekt reformy prawa karnego, przyjęty w dniu dzisiejszym przez Radę Ministrów, został opracowany w tajemnicy i nigdy nie ujawniono go przedstawicielom środowiska sędziowskiego. Wbrew długoletniej praktyce nie przedstawiono go sędziom do konsultacji ani drogą służbową, za pośrednictwem prezesów sądów, ani przez skierowanie go do organizacji pozarządowych, w szczególności SSP »Iustitia«” – napisali w oświadczeniu prezes Maciej Strączyński oraz wiceprezesi Barbara Zawisza i Mariusz Królikowski. Projekt udostępniono do zaopiniowania dopiero po przyjęciu go przez Radę Ministrów, co jest niezgodne z wieloletnią praktyką, zgodnie z którą takie konsultacje odbywały się na etapie prac w ministerstwie.

Pomimo to Stowarzyszenie zadeklarowało przedstawienie możliwie szybko swojej opinii na ten temat. Opinia została sporządzona przez członków Zespołu ds. karnych i – z uwagi na obecny etap prac legislacyjnych – przesłana marszałkowi Sejmu.

We wstępie do opinii zauważono, że kardynalne zmiany w procedurze karnej, wprowadzone z dniem 1.7.2015 r., nie zostały jeszcze dostatecznie przetestowane w ramach sądowego stosowania prawa. Z uwagi na przepisy intertemporalne i upływ dopiero 7 miesięcy od wprowadzenia nowelizacji, nie da się jednoznacznie i kompleksowo wypowiedzieć o skuteczności i przydatności wprowadzonych zmian. Z teoretycznego punktu widzenia Stowarzyszenie popiera ideę kontradyktoryjności procesu karnego, natomiast praktyczne aspekty tej formuły nie mogą być aktualnie rzetelnie ocenione, bowiem zbyt mało postępowań w tym trybie zostało przeprowadzonych przez wszystkie instancje.

Proces stanowienia prawa winien zaczynać się od analizy efektywności obecnych rozwiązań prawnych i usunięcia ich mankamentów, a nie polegać na wstrząsaniu wymiaru sprawiedliwości kolejnymi „przewrotami” procesualnymi, burząc zasadę stabilności prawa, wyjątkowo potrzebną praktykom jego stosowania. Proponowane zmiany – w zakresie rozwiązań dotyczących modelu procesu karnego – wynikają zaś nie z takiej analizy, a są wynikiem motywacji politycznej.

Dostrzegając tę motywację Stowarzyszenie nie odniosło się zatem do proponowanego modelu procesu, uznając ewentualne składanie propozycji z góry za bezskuteczne. Poprzestaliśmy na odniesieniu się do konkretnych instytucji i przepisów. W tym zakresie część proponowanych rozwiązań jest słuszna i Stowarzyszenie optuje za ich wprowadzeniem¹.

Opinia ta została skrytykowana przez zwykle przychylnego sędziom adw. Andrzeja Tobolewskiego, który m.in. napisał „Są w rządzie ludzie, którzy bez względu na przekonania polityczne starają się prawo poprawić. Wrzucanie wszystkich poczynań do jednego worka jest krzywdzące². Odpowiedział mu Maciej Strączyński w kolejnym numerze gazety³ pisząc m.in. „Pan mecenas nie widzi lub nie chce widzieć, że to tylko pomylone cyferki, i cieszy się, iż ma o czym pisać”.

(IS, BP)

¹ Treść opinii dostępna na: www.iustitia.pl

² A. Tobolewski, Co jest z tą zmianą, Rzeczp. z 24.2.2016 r.

³ M. Strączyński, Do nieuważnego czytelnika, Rzeczp. z 5.3.2016 r.

Wstępne wyniki badania „Monitoring  stresu zawodowego w sądach i jego skutki zdrowotne” zaprezentowano na seminarium „Stres zawodowy w sądach powszechnych i jego skutki”, zorganizowanym przez Stowarzyszenie Zdrowa Praca.

Potwierdzają one stresogenny charakter pracy w sądzie: 58% badanych choruje przewlekle, 88% świadczy pracę, gdy powinno skorzystać ze zwolnienia lekarskiego (zjawisko tzw. prezentyzmu), 100% badanych odpowiedziało, że „bardzo trudno zasypia”, 40% źle śpi. Dotychczas osiągnięte wyniki badania nie pozostawiają wątpliwości, poziom stresu pracy w sądach jest niepokojąco wysoki, a sytuacja wymaga pilnych zmian systemowych. Anonimowe ankiety wypełniło 1400 osób, w tym urzędników, asystentów, referendarzy, kuratorów i pracowników administracyjnych.

Badano także, czy organizacja pracy w sądach sprzyja mobbingowi. Pod uwagę brano takie kryteria jak: obciążenie pracą, kontrolę nad pracą, klimat społeczny, styl przywództwa, kulturę organizacyjną i wiedzę o mobbingu. Na podstawie badania w polskich sądach powszechnych ryzyko wystąpienia mobbingu oceniono na 66%.

Wniosek z badania: organizacja, w której odnotowuje się tego rodzaju wyniki badań psychologiczno-socjologicznych, wg ekspertów, nie jest zdolna do normalnego funkcjonowania. Raport z zakończonego badania ma szansę stać się podstawą do dalszych działań, w tym z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS)

Stowarzyszenie „Iustitia” przedstawiło, na prośbę podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Łukasza Piebiaka, swoje propozycje zmian ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych¹.

Zadanie było o tyle prostsze, że na przestrzeni ostatnich lat Stowarzyszenie wielokrotnie przedstawiało już swoje stanowiska w tej sprawie. Wśród założeń podstawowych znalazły się: wprowadzenie jednolitego prawa ustrojowego dla sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych i Sądu Najwyższego, określenie w ustawie reprezentacji dla całej władzy sądowniczej, wprowadzenie odrębności budżetowej sądów powszechnych, powierzenie nadzoru administracyjnego nad sądami powszechnymi Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego, docelowe wprowadzenie stanowiska „sędziego sądu powszechnego” oraz wprowadzenie zasad wyboru do KRS sędziów sądów powszechnych bez podziału na apelacyjnych i pozostałych. Pozostałe propozycje to m.in.: zerwanie podległości służbowej między sądami okręgowymi i apelacyjnymi, większy udział samorządów sędziowskich w powoływaniu prezesów sądów, zmiany warunków powoływania do służby sędziowskiej oraz postulaty natury socjalnej i organizacyjnej. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS)

„– Panie Pośle, radzimy Panu dogłębnie zapoznać się z Konstytucją RP, w szczególności z jej rozdziałem VIII oraz poznać takie ustawy, jak prawo o ustroju sądów powszechnych czy ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa, włącznie z przeanalizowaniem, jakich zmian dokonali w nich politycy na przestrzeni ostatnich piętnastu lat” – napisali w liście do Pawła Kukiza prezes Stowarzyszenia „Iustitia” Maciej Strączyński i wiceprezes Barbara Zawisza. Ich list był reakcją na jego obraźliwe słowa, które padły pod adresem sędziów i prokuratorów w programie „Kropka nad i”. Poseł nazwał ich „mafią”. Jednocześnie nie potrafił podać żadnych przykładów na poparcie swoich oskarżeń. W odpowiedzi na ten list poseł na swoim profilu na Facebooku wytknął nieścisłości niektórych sformułowań w liście. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS, BP)

Sądy zakupiły 60 egzemplarzy 14 tytułów prasowych, które nie wiązały się bezpośrednio z funkcjonowaniem sądów. Wśród nich były m.in. „Świerszczyk”, „Kubuś i Przyjaciele” oraz „Bravo Sport” – Ministerstwo Sprawiedliwości na prośbę „Iustitii” udostępniło szczegółowy wykaz prasy zamawianej przez wszystkie 373 sądy powszechne w 2015 r. Ministerstwo przyznało, że nie prowadzono ustaleń, w jakim celu kupowane były te czasopisma. To ważne, bo można domniemywać, że pisma te nabywano na potrzeby specjalnych pokoi do przesłuchiwania dzieci i młodzieży. Stowarzyszenie wystąpiło do ministerstwa o wykaz po bulwersującej wypowiedzi Wiceministra Patryka Jakiego, który w studiu telewizyjnym Polsat News kpił, że „do tej pory sędziowie kupowali za publiczne pieniądze »Bravo Sport«, świerszczyki i Kot i Pies”. Ciekawe, że tego ostatniego tytułu w wykazie nie było. Co więcej, takie pismo nie istnieje. Sędziowie zaapelowali na przyszłość do Wiceministra Jakiego o większą odpowiedzialność za słowo. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS)

Zarząd „Iustitii” przyjął, w trybie uchwały, oświadczenie związane z wypowiedziami polityków najwyższego szczebla w tzw, „sprawie CBA”. Jak pamiętamy, m.in. prezydent i minister sprawiedliwości przy okazji decyzji o ułaskawieniu czterech oskarżonych w tej sprawie wygłosili wypowiedzi zarzucające sądowi kierowanie się motywacją polityczną, a przewodniczącemu składu orzekającego nieetyczne zachowania. Zarząd Stowarzyszenia wyraził „głębokie zaniepokojenie wypowiedziami najwyższych przedstawicieli władzy wykonawczej, dotyczącymi wymiaru sprawiedliwości i jej poszczególnych przedstawicieli”.

„– Podkreślić należy, że przedmiotowe orzeczenie wydał niezawisły sąd, którego decyzja zawsze podlega kontroli instancyjnej – nota bene zainicjowanej i nadal trwającej w tej sprawie. Nie ma żadnych przesłanek, by uznawać, że decyzja trzyosobowego składu orzekającego była motywowana politycznie. Postępowanie karne biegnie według terminarza regulowanego ustawami, nie zaś kalendarza wyborczego. (…) Nie jest możliwe, aby sądy powszechne w okresie wyborczym zawieszały swoją działalność, nie przeprowadzały rozpraw, nie wydawały wyroków i powstrzymywały się od ich uzasadniania. Ogłaszanie wyroków, czy też ich uzasadnień, musi odbywać się zgodnie z regułami kodeksowymi” – napisali sędziowie.

„– Sądy nie są wolne od krytyki i jak wszystkie instytucje publiczne podlegają ocenie obywateli. Ale ton wypowiedzi najwyższych osób w państwie i stosowanie wobec sędziego argumentów ad personam to już ingerencja w wymiar sprawiedliwości, od czego władza wykonawcza zobowiązana jest się powstrzymać” – głosi oświadczenie. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS)

Łukasz Piebiak, sędzia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy, został powołany na stanowisko podsekretarza stanu 23.11.2015 r. Z chwilą powołania na stanowisko złożył rezygnację z członkostwa w Zarządzie Stowarzyszenia oraz z funkcji kierowniczych we wszystkich zespołach problemowych.

Z kolei sędzia Sądu Okręgowego w Suwałkach i prezes lokalnego Oddziału „Iustitii” Jacek Przygucki objął funkcję zastępcy dyrektora Departamentu Sądów, Organizacji i Analiz Wymiaru Sprawiedliwości. W związku z delegacją do ministerstwa dnia 2.2. br. Jacek Przygucki złożył rezygnację z członkostwa w Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia.

(IS)

Zgodnie z prawem ustawę, którą Trybunał Konstytucyjny uzna za częściowo niezgodną z Konstytucją, Prezydent RP może podpisać i skierować do promulgacji albo całą ustawę odesłać Sejmowi w celu wprowadzenia w niej zmian. Właśnie o skierowanie całej ustawy ponownie do Sejmu wystąpił do Prezydenta RP Andrzeja Dudy Zarząd Stowarzyszenia „Iustitia”. Chodzi o ustawę zmieniającą Prawo o ustroju sądów powszechnych znaną powszechnie jako „Lex Biernacki”¹.

Forsowana przez ministerstwo sprawiedliwości ustawa została zaskarżona do TK w trybie prewencyjnym przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Wcześniej wzbudziła powszechny protest środowiska sędziowskiego i organizacji zajmujących się prawami obywatelskimi. Trybunał uznał za niezgodne z Konstytucją prawo ministra do żądania przedstawienia mu akt sprawy sądowej. Podobnie było z przepisami dotyczącymi prawa ministra do przetwarzania danych osobowych w ramach nadzoru nad sądami. Według orzeczenia minister ma prawo administrować danymi w ramach systemów teleinformatycznych, ale bez dostępu do danych wrażliwych.

Sędziowie wystąpili z wnioskiem do Prezydenta o odesłanie całej ustawy do Sejmu, bo poza przepisami zakwestionowanymi przez TK także kilka innych rozwiązań tej nowelizacji budziło sprzeciw środowiska, w tym: zmniejszenie udziału sędziów rejonowych w zgromadzeniach, zmniejszenie uprawnień kolegiów sądów okręgowych, likwidacja „kilometrówek” dla sędziów rejonowych i wprowadzenie kary dyscyplinarnej w postaci obniżenia wynagrodzenia.

Na wniosek marszałka sejmowa Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka rekomendowała zwrócenie Sejmowi ustawy z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. O opinię w tej sprawie zwrócił się do marszałka Sejmu prezydent RP Andrzej Duda. Rekomendacja ta jest zgodna ze stanowiskiem Stowarzyszenia „Iustitia”. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS)

¹ Ustawa z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, druki sejmowe nr 2544 i 2680; dostępne na: www.sejm.gov.pl

Porozumienie Samorządów Zawodowych i Stowarzyszeń Prawniczych w drodze konsensusu przyjęło na styczniowym posiedzeniu dwa stanowiska, w tym jedno wspólnie z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. Gospodarzem czwartego już spotkania był prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Dariusz Sałajewski.

Pierwsze ze stanowisk dotyczy zasad tworzenia prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Wskazuje się w nim sześć podstawowych zasad, które w zgodnej opinii środowisk prawniczych powinny być zachowane przy tworzeniu prawa w państwie demokratycznym. Uczestniczący w spotkaniu sygnatariuszy Porozumienia Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar podpisał się pod drugim przyjętym na spotkaniu stanowiskiem dotyczącym gwarancji demokratycznego państwa prawnego. Zwraca się w nim uwagę na konieczność stosowania się przez wszystkie organy władzy publicznej do fundamentalnych zasad ustroju politycznego Rzeczypospolitej zapisanych w rozdziale pierwszym Konstytucji RP. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

Na kolejnym posiedzeniu, w trakcie którego „Iustitia” była reprezentowana przez wiceprezes Barbarę Zawiszę i członka zarządu Hannę Kaflak-Januszko, przyjęto stanowisko dotyczące konieczności zwiększenia wynagrodzeń zasadniczych oraz liczby etatów asystentów sędziów i asystentów prokuratorów. Zwrócono w nim uwagę na potrzebę ustawowej regulacji, zwiększenia poziomu oraz stałej waloryzacji wynagrodzeń asystentów sędziów i asystentów prokuratorów.

Porozumienie przyjęło również stanowisko dotyczące zakresu zadań i budżetu Rzecznika Praw Obywatelskich.

(IS)

„– Władza sądownicza ma oparcie w Konstytucji RP, w której zapisane są gwarancje jej niezależności i równorzędnej pozycji wobec innych władz. Wszelkie zmiany, które mają zmierzać do uzależnienia władzy sądowniczej od władzy wykonawczej w jakiejkolwiek płaszczyźnie, będą naruszeniem Konstytucji” – napisał Zarząd Stowarzyszenia „Iustitia” w uchwale komentującej pojawiające się w mediach pomysły zmian ustawowych dotyczących wymiaru sprawiedliwości. Największe zaniepokojenie wywołały propozycje rozszerzenia nadzoru ministra nad sądami, powołania pozakonstytucyjnego organu mającego uprawnienia do karania sędziów oraz pomysł stworzenia pozakonstytucyjnego „super sądu”, który miałby rozpoznawać sprawy już osądzone przez sądy powszechne. Zarząd pozytywnie ocenił natomiast propozycję, aby wprowadzić zasadę, że na stanowiska sędziowskie powoływani są wyłącznie prawnicy z odpowiednim doświadczeniem zawodowym, uzyskanym w innych profesjach prawniczych. Więcej na stronie internetowej Stowarzyszenia.

(IS)