Uprawnienie ministra jest „wkroczeniem w dziedzinę sprawowania wymiaru sprawiedliwości” – orzekł w pełnym składzie Trybunał Konstytucyjny¹. Za niezgodne z Konstytucją RP Trybunał uznał prawo ministra do żądania przedstawienia mu akt sprawy sądowej. Podobnie jest z przepisami dotyczącymi prawa ministra do przetwarzania danych osobowych w ramach nadzoru nad sądami. Według orzeczenia, minister ma prawo administrować danymi w ramach systemów teleinformatycznych, ale bez dostępu do danych wrażliwych. Warto podkreślić, że jest to pierwszy od wielu lat przypadek, gdy dzięki aktywności środowiska sędziowskiego udało się powstrzymać niekorzystne regulacje proponowane przez MS.

Przed rozprawą „Iustitia” przesłała do Trybunału uzupełnienie zajętego wcześniej stanowiska, w którym znalazły się wyniki ankiety dotyczącej dostępu ministrów sprawiedliwości do akt spraw i systemów sądowych w krajach europejskich. Ankietę przeprowadzono podczas spotkania Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w Gdańsku. Odpowiedzi uzyskano z 27 państw ­europejskich. Podobne rozwiązanie, jak proponowane w Polsce, istnieje jedynie w Albanii, chociaż i tam wizytatorzy z MS lub KRSS mogą uzyskać dostęp do akt tylko w związku z postępowaniem dyscyplinarnym sędziego i w tym celu muszą się stawić w sądzie.

Forsowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości ustawa² została zaskarżona w trybie prewencyjnym przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Wcześniej wzbudziła powszechny protest środowiska sędziowskiego i organizacji zajmujących się prawami obywatelskimi. Istotną rolę odegrała tu „Iustitia”. Krytyczne uchwały podjęły Krajowa Rada Sądownictwa, organy samorządu sędziowskiego oraz organizacje pozarządowe, w tym wspólny apel wystosowały trzy stowarzyszenia sędziowskie. Z inicjatywy internetowego forum sędziowskiego www.sedziowie.net podjęto akcję zbierania podpisów sędziów pod protestem wobec nowelizacji. Głos w sprawie zabrały także organizacje międzynarodowe: uchwałę podjęło Europejskie Stowarzyszenie Sędziów (EAJ), a Stowarzyszenie MEDEL złożyło w polskim TK opinię Amicus Curiae.

Po wyroku TK „Iustitia” wystąpiła do Prezydenta RP z wnioskiem o odesłanie całej ustawy ponownie do Sejmu w celu wprowadzenia w niej zmian. Poza przepisami zakwestionowanymi przez TK także kilka innych rozwiązań tej nowelizacji budziło sprzeciw środowiska sędziowskiego: zmniejszenie udziału sędziów rejonowych w zgromadzeniach, zmniejszenie uprawnień kolegiów sądów okręgowych, likwidacja „kilometrówek” dla sędziów rejonowych i wprowadzenie kary dyscyplinarnej w postaci obniżenia wynagrodzenia.

(IS)

¹ Wyrok TK z 14.10.2015 r., Kp 1/15, „Monitor Polski” 2015, poz. 1045.

² Ustawa z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych Ustaw, druki sejmowe nr 2544 i 2680, dostępne na: www.sejm.gov.pl

Wybrane zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, karnego i podatkowego – to zakres tematyczny cyklu „Podstawy edukacji prawnej młodzieży”, w ramach którego wrocławscy sędziowie szkolą nauczycieli WOS-u. Szkolenia organizuje wrocławski Oddział Stowarzyszenia „Iustitia” razem z Departamentem Edukacji Urzędu Miejskiego oraz Oddziałem Dolnośląskim Krajowej Izby Doradców Podatkowych, przy wsparciu Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu. W szkoleniach sędziowie wykorzystują książkę „Apteczka prawna – Lex bez łez”.

(IS)

– Chcemy porządnego prawa, które byłoby pisane w sposób fachowy i przejrzysty. Oczekujemy, że ustawodawcy będą pytali i brali pod uwagę zdanie tych, którzy działają w przestrzeni wymiaru sprawiedliwości i wiedzą, jak to prawo działa potem w praktyce – powiedział sędzia Maciej Strączyński, prezes Stowarzyszenia „Iustitia” podczas podpisania deklaracji Porozumienia Samorządów Zawodowych i Stowarzyszeń Prawniczych. „Iustitia”, jako pierwsza, objęła przewodnictwo w Porozumieniu.

Celem Porozumienia, będącego kontynuacją Okrągłego Stołu dla Sądownictwa zorganizowanego przez „Iustitię”, jest instytucjonalizacja dialogu i wspólne wypracowanie stanowisk w sprawach dotyczących zawodów prawniczych i szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości. W skład Porozumienia weszli przedstawiciele większości samorządów zawodowych i organizacji prawniczych.

Na pierwszym posiedzeniu członkowie Porozumienia przyjęli cztery stanowiska dotyczące: wyborów sędziego Trybunału Konstytucyjnego, zasad procesu legislacyjnego, senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw oraz obligatoryjnego utworzenia sekretariatu dla każdego zespołu kuratorskiego.

Uchwały dostępne są na stronie „­Iustitii”¹.

(IS)

¹ Zob. www.iustitia.pl.

– Rzeczywistym celem projektu nie jest dbałość o finanse publiczne, lecz stworzenie dodatkowego instrumentu nacisku na sędziów – w postaci utrudnienia im dochodzenia roszczeń w ewentualnych procesach dotyczących ich prawa do wynagrodzenia – „Iustitia” przedstawiła opinię na temat projektu nowelizacji ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych¹, która pozwalałaby ministrowi sprawiedliwości przystępować po stronie pozwanej do postępowania w sprawie z powództwa sędziego, dyrektora sądu, referendarza sądowego lub asystenta sędziego o roszczenie majątkowe ze stosunku służbowego.

Oprócz naruszenia niezależności władzy sądowniczej i dyskryminacji sędziów, projekt narusza także zasadę przyzwoitej legislacji. Dlatego Stowarzyszenie rekomendowało odrzucenie go w całości.

Niestety, pomimo negatywnego stanowiska Senatu, posłowie na ostatnim posiedzeniu kadencji uchwalili ustawę i została ona już podpisana przez Prezydenta².

(IS)

¹ T. jedn.: Dz.U. z 2015 r., poz. 133 ze zm.; dalej jako: PrUSP.

² Ustawa z 11.9.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych Dz.U. poz. 1781.

Główna nagroda w plebiscycie Fundacji Court Watch Polska oraz „Rzeczpospolitej” – „Obywatelski Sędzia Roku”, przypadła sędziemu Jarosławowi Gwizdakowi, prezesowi Sądu Rejonowego Katowice-Zachód za „innowacyjny pomysł na edukację prawną maluchów z przedszkoli i wyjście naprzeciw niepełnosprawnym”. Nagrodę wręczono podczas konferencji podsumowującej 5-lecie programu „Obywatelski Monitoring Sądów”.

Wyróżnienia w plebiscycie przyznano sędziom Marcie Szczocarz-Krysiak i Krystianowi Markiewiczowi, autorom Apteczki Prawnej „Lex bez łez” oraz sędziemu Arturowi Ozimkowi, rzecznikowi Sądu Okręgowego w Lublinie. Wszyscy nagrodzeni są członkami Stowarzyszenia „Iustitia”.

Plebiscyt miał wyłonić sędziego: „który skutecznie zmniejsza dystans między trzecią władzą a społeczeństwem oraz wyróżnia się reprezentowaniem punktu widzenia obywateli w sądownictwie”. W Kapitule zasiadali m.in.: wiceprezes „Iustitii” Barbara Zawisza i rzecznik KRS Waldemar Żurek oraz członkowie Zarządu Fundacji Court Watch.

(IS)

Kolejne rezolucje dotyczące pogarszającej się sytuacji sędziów w Turcji i na Ukrainie to najważniejsze postanowienia plenarnych posiedzeń Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów i Światowej Unii Sędziów, które odbyły się w Barcelonie w dniach 4–8.10.2015 r

W Turcji władze zaostrzyły represje wobec sędziów, m.in. wtrącono do więzienia kolejnego sędziego, a prezes tureckiego stowarzyszenia YARSAV i sędzia sprawozdawca w Trybunale Konstytucyjnym został usunięty z urzędu. Na Ukrainie władze z kolei zaproponowały nowe zmiany w ustawodawstwie, zgodnie z którymi sędziowie ukraińscy zostaną wszyscy usunięci z urzędu i będą musieli ponownie się o niego starać. Wprowadzono także w życie przepisy dotyczące lustracji sędziów.

Z posiedzeniem IAJ wiąże się nierozerwalnie praca grup tematycznych zwanych Study Commissions. W Barcelonie na szczególną uwagę zasługują wnioski zespołu zajmującego się kwestiami związanymi z przydziałem spraw, zarządzaniem referatem i wpływem statystyki na jakość orzecznictwa. Są one bowiem zbieżne ze staraniami Stowarzyszenia „Iustitia” o sprawiedliwy przydział spraw, redukcję nadmiernego obciążenia oraz walkę o to, aby dążenie do załatwienia jak największej liczby spraw, co ma zadowolić prezesów sądów, nie wpływało na jakość orzecznictwa.

W opracowaniu końcowym zaznaczono, że dążenie do zwiększenia liczby załatwianych spraw nie może wpłynąć na jakość wydawanych orzeczeń. Pomimo istnienia różnych systemów przydziału spraw (np. komputerowego, według kolejności wpływu, losowania numerów spraw itp.), większość z nich, przynajmniej z pozoru, stanowi sprawiedliwe obciążenie wszystkich sędziów. Trzeba jednak mieć na uwadze złożoność sprawy i różną ich wagę, co powinno prowadzić do uczciwej i dogłębnej analizy obciążenia poszczególnego sędziego. W przypadku stwierdzenia dużej liczby skomplikowanych spraw w referacie, należy podjąć decyzję o odciążeniu takiego sędziego. Taka sytuacja nie powinna natomiast prowadzić do próby wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec takiego nadmiernie obciążonego sędziego. Ustalono także, że presja związana z załatwianiem jak największej liczby spraw w jak najkrótszym czasie nie może prowadzić do naruszenia niezawisłości sędziego i jego obowiązku rzetelnego rozpoznania sprawy.

(IS)

Zaczęło się od „Rzeczypospolitej”, która opublikowała statystyki dotyczące wykroczeń drogowych¹. Dane, z których miało wynikać, że spośród osób objętych immunitetem najwięcej wykroczeń drogowych popełniają sędziowie i prokuratorzy, podchwyciły media elektroniczne. Nikt jednak nie zadał sobie trudu porównania liczby wykroczeń do liczebności poszczególnych grup zawodowych. Tutaj sensacji już nie było – sędziowie popełniają wykroczenia drogowe trzykrotnie rzadziej niż parlamentarzyści.

– Fakt popełnienia wykroczenia drogowego jest w każdym wypadku naganny i w żaden sposób nie można go usprawiedliwiać – napisano w specjalnym oświadczeniu Zespołu Informacyjnego Stowarzyszenia „Iustitia”². Równocześnie podważono rewelacje mediów, stawiające sędziów w negatywnym świetle.

Jako osobny problem trzeba natomiast wskazać konstytucyjność ustawy z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, ustawy o ochronie danych osobowych, ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych³, która wprowadza m.in. możliwość zrzeczenia się immunitetu w zakresie wykroczeń drogowych przez posłów, senatorów, prokuratorów oraz sędziów. Ustawodawca nie wziął bowiem pod uwagę, że zgodnie z art. 181 Konstytucji RP sędziowie nie mogą zrzec się immunitetu zarówno w sprawach o przestępstwa, jak i o wykroczenia. Zarząd Stowarzyszenia „Iustitia” wcześniej opowiedział się za zmianą umożliwiającą sędziemu przyjęcie mandatu karnego, jednak w uchwale podkreślił, że bez zmiany Konstytucji RP nie można tego zrobić zwykłą
ustawą.

(IS)

¹ A. Łukaszewicz, Wykroczenia drogowe: sędziowie najczęściej łamią przepisy ruchu drogowego, Rzeczp. z 5.5.2014 r.

² Zob. Sędziowie jeżdżą gorzej niż politycy?, dostępne na: http://bit.ly/1OGl47l

³ Dz.U. poz. 1309.

Wyrok Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z 26.10.2015 r.¹ nie pozostawia wątpliwości – jeżeli sędzia wywiązuje się ze swoich obowiązków służbowych, takich jak prowadzenie rozpraw czy pisanie w terminie uzasadnień, to nie ma podstaw, aby zakazać mu udziału w szkoleniu. Sąd Najwyższy rozpoznał sprawę dyscyplinarną Łukasza Piebiaka, sędziego Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy i członka Zarządu Stowarzyszenia „Iustitia”.

Sędzia Łukasz Piebiak wziął udział w zagranicznym szkoleniu, chociaż jego przełożeni nie wyrazili na to zgody. Powodem odmowy miało być to, że wyjazd kolidował z wyznaczoną na dany dzień sesją. Sędzia jednak przed wylotem na szkolenie sesję odbył.

Sprawa dotyczyła jednak bardziej ogólnego zagadnienia, niż sama zgoda prezesa na udział w szkoleniu – chodziło o objęcie ochroną wynikającą z niezawisłości czynności podejmowanych przez sędziów.

Sąd Najwyższy uniewinnił sędziego Łukasza Piebiaka od zarzutu uznając, że sąd I instancji nie ustalił, jakie przepisy naruszył. – Odmowa wzięcia udziału w szkoleniu powinna być umotywowana. Prezes powinien konkretnie wskazać, dlaczego sędzia nie może wyjechać – mówił sędzia SN Krzysztof Cesarz, przewodniczący składu orzekającego. Sąd Najwyższy podkreślił też, że sędzia nie musi pozostawać w gotowości do pracy, jak to jest w przypadku zwykłych pracowników. – Sędzia musi się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego ustawodawca – tłumaczył sędzia Krzysztof Cesarz.

(IS)

¹ SNO 64/15, Legalis.

– Zapewnienie sądom i sędziom dostępu do pełnej informacji prawnej w naszej ocenie ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania obywatelom sprawnego i rzetelnego orzekania – napisał w liście do dyrektora Centrum Zakupów dla Sądownictwa prezes „Iustitii” Maciej Strączyński. Sędziowie poprosili Krajową Radę Sądownictwa oraz Ministerstwo Sprawiedliwości o monitorowanie przez te instytucje nowego przetargu już na etapie formułowania warunków zamówienia publicznego.

Działające w imieniu Ministra Sprawiedliwości krakowskie Centrum Zakupów dla Sądownictwa przez ostatnie 2 lata konsekwentnie ignorowało potrzeby środowiska sędziowskiego i zamawiało dla sądów oprogramowanie niezgodne z potrzebami. Chodzi o zubożone, ze względu na podyktowaną w przetargu cenę, oprogramowanie z systemem informacji prawnej (Lex ­Omega dla ­Sądów).

Dla sędziów jest to jedno z podstawowych narzędzi pracy. Nie powinno zatem dziwić, że „Iustitia” już po raz kolejny zaapelowała do dyrektora Centrum Zakupów o uwzględnienie rzeczywistych potrzeb wymiaru sprawiedliwości i zakup narzędzi informatycznych, które zapewnią sędziom możliwie pełen dostęp nie tylko do aktów prawnych, ale także do orzecznictwa i fachowej literatury prawniczej. Za najbardziej pożądaną można uznać sytuację, gdy sądy będą mogły korzystać z pełnych wersji obu funkcjonujących na rynku systemów informacji prawnej tj. Lexa (Wydawnictwo Wolters Kluwer) oraz Legalisa (Wydawnictwo C.H.Beck).

(IS)

Stowarzyszenie „Iustitia” negatywnie zaopiniowało projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie stanowisk i szczegółowych zasad wynagradzania urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury oraz odbywania stażu urzędniczego¹. Uznano, że nie rozwiązuje on problemu i przypomniano uchwały Stowarzyszenia oraz zgromadzeń sądów z całej Polski, popierające postulaty płacowe pracowników.

Projekt rozporządzenia proponuje podwyższenie o 25–70% górnych granic wynagrodzeń dla poszczególnych kategorii pracowników sądów oraz podwyższenia dolnych granic wynagrodzeń do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zdaniem sędziów, skutkiem takiego rozwiązania będzie: po pierwsze, zwiększenie dysproporcji płacowych pomiędzy pracownikami najlepiej i najgorzej zarabiającymi (w skrajnym przypadku – do 650%!); po drugie – zwiększenie i tak już znacznej dowolności w ustalaniu wynagrodzeń tych pracowników; a po trzecie i najważniejsze – brak realnych podwyżek wynagrodzeń dla pracowników najmniej zarabiających. Stowarzyszenie wezwało do „niezwłocznego, rzeczywistego i odczuwalnego podwyższenia wynagrodzeń wszystkich pracowników sądów, zwłaszcza w sądach, w których braki kadrowe są najbardziej dotkliwe”.

W przeddzień protestu pracowników sądów na ulicach Warszawy Zarząd Stowarzyszenia „Iustitia” podjął kolejną uchwałę, w której domagał się niezwłocznego uregulowania wynagrodzeń pracowników administracyjnych sądów i prokuratury na poziomie odpowiednim do ponoszonej przez nich odpowiedzialności oraz wymaganych od nich fachowości i zaufania publicznego.

Kolejne uchwały w tej sprawie podejmują także organy samorządu sędziowskiego. Najnowsze z nich to uchwały: Zebrania Sędziów Sądu Rejonowego w Zgorzelcu, Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Okręgu Siedleckiego, Zgromadzenia Ogólnego Sądu Okręgowego w Słupsku oraz Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Okręgu Sądu Okręgowego w Białymstoku².

(IS)

¹ Dostępny na: http://bit.ly/1NHJ2lN

² Uchwały dostępne są na: www.iustitia.pl.