Podstawowym założeniem zawartym w projekcie jest eliminacja rozwiązań powodujących, że Krajowa Rada Sądownictwa ukształtowana w trybie określonym przepisami ustawy z 8.12.2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 3) nie jest organem tożsamym z organem konstytucyjnym, którego skład i sposób wyłaniania reguluje Konstytucja RP, w szczególności w art. 187 ust. 1 Konstytucji RP.

Zgodnie ze zd. 1 celem projektowanej ustawy jest przede wszystkim przywrócenie przepisom regulującym sposób wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa treści zgodnej z Konstytucją RP oraz usunięcie negatywnych konsekwencji wadliwego rozwiązania obowiązującego od 2018 r. W myśl zd. 2 projektowana ustawa ma również na celu dostosowanie przepisów do standardów określonych w ww. orzeczeniach dotyczących gwarancji odrębności i niezależności władzy sądowniczej od innych władz, w tym gwarancji niezależności Krajowej Rady Sądownictwa od organów władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów.

Odnosząc się do założenia pierwszego należy stwierdzić, że usunięcie negatywnych konsekwencji wadliwego rozwiązania obowiązującego od 2018 r. nie może polegać wyłącznie na zmianie sposobu wyboru „sędziowskiej” części Krajowej Rady Sądownictwa.

Usunięcie wadliwości rozwiązań musi mieć bowiem charakter strukturalny, a nie punktowy. Dzisiaj nie jest już możliwy powrót do stanu sprzed 2018 r. Konieczne jest zbudowanie transparentnego i efektywnego wymiaru sprawiedliwości. Co więcej, przywrócenie zasady praworządności wymaga rekonstrukcji i zbudowania niezależności sądów także w aspekcie organizacyjnym. Sama zmiana sposobu wyłaniania członków Krajowej Rady Sądownictwa na zgodny z Konstytucją RP, nie będzie wystarczająca.

Odnosząc się do założenia drugiego i zapewnienia, że nowe regulacje zagwarantują władzy sądowniczej odrębność i niezależność od władzy wykonawczej i ustawodawczej, należy podkreślić, że założenie to nie jest zrealizowane w projekcie. Zmiany w aspekcie podmiotowym co do składu Krajowej Rady Sądownictwa przy pozostawieniu wszystkich kompetencji określonych jako „nadzór administracyjny” przy Ministrze Sprawiedliwości, w kształcie dotychczasowym, w żaden sposób nie gwarantuje odrębności i niezależności¹.

¹ Całość opinii dostępna jest na stronie: https://www.iustitia.pl/4811-opinia-stowarzyszenia-sedziow-polskich-iustitia-o-projekcie-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-krajowej-radzie-sadownictwa-z-12-stycznia-2024r.

We wspólnym stanowisku z 29.1.2024 r. stowarzyszenia sędziowskie wskazały:

„Sprawność działania sądów jest coraz gorsza. Osoby powołane przez Zbigniewa Ziobrę do ministerstwa czy na stanowiska funkcyjne, blokują etaty w sądach i orzekają znacznie mniej niż inni sędziowie. Ministerstwo Sprawiedliwości (zamiast przedstawić kompleksowy projekt zmian w neo-KRS) zamroziło konkursy na stanowiska sędziowskie. Obywatele coraz dłużej czekają na załatwienie swoich spraw rodzinnych, majątkowych, osobistych. Taka sytuacja jest społecznie nie do zaakceptowania”. (…).

„Minister Sprawiedliwości powinien w trybie natychmiastowym odwołać rzeczników dyscyplinarnych Piotra Schaba, Przemysława Radzika i Michała Lasotę. Czyny, których się dopuścili powinny być również wyjaśnione przez niezależną prokuraturę”. (…)

„Dla usprawnienia działania sądów należy dokonać pilnego przeglądu wskaźników obciążenia wpływem spraw osób funkcyjnych i dostosować go do sytuacji w sądach, która od wszystkich wymaga wytężonej pracy.

Pilnie należy powołać komisje kodyfikacyjne dla stworzenia przepisów umożliwiających sprawne rozpoznawanie spraw, w szczególności tych, które systemowo blokują sądy. Wprowadzenie nowych rozwiązań informatycznych umożliwi odblokowanie kilkuset etatów.

Ponadto z powodów etycznych nie jest możliwe zajmowanie stanowisk funkcyjnych oraz pozostawanie na delegacji w ministerstwie osób, które:

1)   przyjmowały stanowiska w wyniku odwołania ich poprzedników w trybie spec-ustawy w latach 2017–2018;

2)   udzielały poparcia kandydatom do neo-KRS;

3)   są lub były członkami neo-KRS;

4)   otrzymały nominacje z udziałem neo-KRS (z wyłączeniem osób po KSSiP oraz byłych asystentów i referendarzy);

5)   nie są sędziami sądu, którym kierują.

Odwołanie takich prezesów znajduje podstawę w art. 27 § 1 pkt 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Jeśli tego rodzaju systemowe założenie zostanie przyjęte, uporządkowanie sytuacji w sądownictwie będzie mogło przyspieszyć. Przypominamy również o biegnących terminach przedawnienia deliktów dyscyplinarnych. Obecnie realne możliwości wszczęcia postępowań dyscyplinarnych ma tylko Minister Sprawiedliwości”¹.

¹ Całość stanowiska dostępna pod adresem: https://www.iustitia.pl/4813-wspolne-stanowisko-stowarzyszen-sedziowskich-w-sprawie-niezbednych-pilnych-dzialan-ministra-sprawiedliwosci.

Oprócz przygotowanych wcześniej projektów nowych ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa i ustroju sądów powszechnych przygotowano także projekty ustaw o Trybunale Konstytucyjnym oraz o Sądzie Najwyż­szym.

Projekt ustawy o Sądzie Najwyższym został przedyskutowany i opracowany przez zespół sędziów Izby Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń ­Społecznych Sądu Najwyższego powołanych na stanowiska przed 2018 r.¹.

¹ Wszystkie projekty reformujące całościowo wymiar sprawiedliwości znajdziecie Państwo na stronie: https://www.iustitia.pl/79-informacje/ 4820-projekty-ustaw-zmian-w-sadownictwie-gotowe-do-uchwalenia.

W przyjętym 30.1.2024 r. stanowisku sędziowie SN wezwali:

1) osoby pełniące funkcje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesów kierujących pracami Izby Cywilnej, Karnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego do ustąpienia ze sprawowanych stanowisk;

2) osoby powołane do pełnienia urzędu sędziego SN przy udziale Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej ustawą z 8.12.2017 r. do powstrzymania się od orzekania i pełnienia funkcji, które objęły w Sądzie Najwyższym;

3) Prezesów Sądu Najwyższego kierujących pracami Izby Odpowiedzialności Zawodowej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych do zawieszenia prac tych Izb i przekazania spraw w nich zarejestrowanych do rozpoznania w pozostałych izbach Sądu Naj­wyższego, adekwatnie do ich przedmiotu;

4) organy Państwa odpowiedzialne za przygotowanie i przebieg procesu legislacyjnego do niezwłocznego podjęcia działań, które usuną zagrażające prawom i wolnościom obywatelskim naruszenia praworządności w zakresie organizacji i działania sądów, w tym Sądu Najwyższego¹.

¹ Całość stanowiska na stronie: https://www.iustitia.pl/4815-stanowisko-sedziow-sadu-najwyzszego-w-zwiazku-z-sytuacja-w-wymiarze-sprawiedliwosci.

Centrum Międzynarodowych Praw Człowieka (CIHR) Northwestern Pritzker School of Law w Chicago przyznało sędziemu Igorowi Tuleya, członkowi Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” nagrodę Global Jurist of the Year! Została ona wręczona 7.3.2024 r. w Chicago. „Coroczna nagroda Global Jurist of the Year Award honoruje urzędującego sędziego, który wykazał się zaangażowaniem na rzecz praw człowieka i praworządności w obliczu przeciwności losu” – powiedziała Juliet Sorensen, profesor wydziału prawa w Centrum Międzynarodowych Praw Człowieka Uniwersytetu Northwestern. „Zaangażowanie sędziego Tuleyi w uczciwość i niezawisłość sędziowską w obliczu prześladowań uosabia to, co Centrum Międzynarodowych Praw Człowieka stara się docenić tą nagrodą”¹.

¹ A więcej o nagrodzie pod adresem: https://www.iustitia.pl/4818-sedzia-igora-tuleya-z-nagroda-global-jurist-of-the-year-gratulujemy.

Projekt ustawy – Kodeks pracy operacyjnej po raz pierwszy reguluje w sposób całościowy pracę operacyjną zarówno służb specjalnych, jak i służb o charakterze policyjnym.

Projekt ustawy – Kodeks pracy operacyjnej porządkuje skomplikowaną i dotychczas nieuregulowaną ustawowo tematykę pracy operacyjnej. Wzmacnia w istotny sposób kontrolną rolę sądu wobec służb stosujących pracę operacyjną. Projekt odwołując się do zasady legalizmu, wprowadzając dokładne prawa i obowiązki służb, a także wprowadzając obowiązek informowania obywatela o stosowanej wobec niego kontroli operacyjnej (z zapewnieniem prawa do zaskarżenia faktu stosowania kontroli i sposobu jej przeprowadzenia) wzmacnia ochronę praw i wolności jednostki¹.

¹ Całość opinii na stronie: https://www.iustitia.pl/dzialalnosc/opinie-i-raporty/4826-opinia-zarzadu-ssp-iustitia-w-sprawie-projektu-ustawy-kodeks-pracy-operacyjnej.

Założenia ustawy o kontroli nad służbami specjalnymi przygotowane przez Fundację Panoptykon opierają się na raporcie „Osiodłać Pegaza. Przestrzeganie praw obywatelskich w działalności służb specjalnych – założenia reformy” przygotowanym przez zespół ekspertów (praktyków i teoretyków) powołany przez Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara.

Ustawa ma w sposób kompleksowy uregulować działalność służb specjalnych (a także policji w zakresie działań operacyjnych) w kontekście przestrzegania praw obywatelskich.

Za najważniejsze rozwiązania planowanej regulacji uznać należy obowiązek informowania obywatela przez służbę o działaniach operacyjnych podejmowanych wobec niego i ustanowienie niezależnego organu kontrolującego czynności operacyjno-rozpoznawcze wykonywane przez policję i służby specjalne¹.

¹ Całość opinii na stronie: https://www.iustitia.pl/dzialalnosc/opinie-i-raporty/4827-opinia-zarzadu-ssp-iustitia-w-sprawie-zalozen-ustawy-o-kontroli-nad-sluzbami-specjalnymi-fundacji-panoptykon.

Projekt stanowi element pakietu 5 ustaw, który był prezentowany na Kongresie Prawników Polskich 24.6.2023 r. w Gdańsku. Podstawowym założeniem projektu było przyjęcie rozwiązań, które – zapewniając przywrócenie stanu zgodnego z Konstytucją RP – zagwarantują sprawne i możliwie niezakłócone funkcjonowanie sądownictwa.

Dlatego m.in. przewidziano system delegacji sędziów sądów powszechnych, pozwalający im zakończyć sprawy, których prowadzenie rozpoczęli na nowo objętych stanowiskach, jak również rozwiązania, które zapewnią, że orzeczenia wydane przez sędziów powołanych z udziałem wadliwie ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa, co do zasady, pozostaną w mocy. Będzie je można wyjątkowo wzruszyć jedynie w razie spełnienia precyzyjnie określonych warunków¹.

¹ Całość projektu dostępna pod adresem: https://www.iustitia.pl/4829-ustawa-o-uregulowaniu-skutkow-uchwal-krajowej-rady-sadownictwa-podjetych-w-latach-2018-2024-gotowy-projekt-z-uzasadnieniem.

Opinia autorstwa konstytucjonalistów Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie: dr hab. prof. UJ Piotra Tulei, dr Marcina Krzemińskiego, dr Bogumiła Nalezińskiego oraz dr Macieja Pacha dotyczy projektów ustaw przedstawionych przez SSP „Iustitia” i dotyka następujących kwestii:

–    statusu sędziego – powołania na urząd i złożenia z urzędu;

–    konstytucyjnej pozycji sądów w świetle projektów ustaw o KRS i PUSP;

–    proponowanych uregulowań dot. Krajowej Rady Sądownictwa;

–    objętych projektami regulacji dot. praw stron i podmiotów zewnętrznych.

Zdaniem opiniujących, sędziowie powołani na wniosek neo-KRS nie są sędziami w konstytucyjnym znaczeniu, ale sędziami ustanowionymi wyłącznie ustawą. Nie są również objęci gwarancjami z art. 180 Konstytucji RP.

Dlatego dopuszczalne jest uregulowanie z mocy ustawy ich sytuacji prawnej, jako osób, którym inwestytura do sprawowania wymiaru sprawiedliwości została nadana wyłącznie ustawą¹.

¹ Opinia dostępna na stronie: https://www.iustitia.pl/4831-opinia-o-zgodnosci-z-konstytucja-projektow-ustaw-prawo-o-ustroju-sadow-powszechnych-o-krajowej-radzie-sadownictwa-oraz-o-uregulowaniu-skutkow-uchwal-krs-przygotowanych-przez-stowarzyszenie-sedziow-polskich-iustitia.

W dniu 15.3.2024 r. po raz kolejny świętowaliśmy Dzień Edukacji Prawnej będący zwieńczeniem całorocznej akcji edukacyjnej prowadzonej przez SSP „Iustitia” i jej partnerów.

Celem tego ogólnopolskiego wydarzenia jest promocja wiedzy prawniczej, rozbudzenie zainteresowania, w szczególności dzieci i młodzieży, tematyką prawa, a także przybliżenie instytucji wymiaru sprawiedliwości. Inicjatorem akcji jest Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, organizatorem Fundacja Edukacji Prawnej ­IUSTITIA, a głównym partnerem wydawnictwo prawnicze Wolters Kluwer Polska.

Dzień Edukacji Prawnej nie mógł odbyć się bez inscenizacji rozpraw. To właśnie ta forma edukacji najpełniej pokazuje dzieciom i młodzieży do czego służy sąd „W tym roku z przyjemnością anonsujemy, że w wielu sądach po dłuższej przerwie pokazowe rozprawy znowu wrócą na sale sądowe. Zauważyliśmy też, co naprawdę cieszy, wzmożone zainteresowanie samych szkół. Co ważne, rozprawy odbędą się w całej Polsce, co jest możliwe dzięki zaangażowaniu lokalnych oddziałów Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” – powiedziała świeżo upieczona Prezeska Fundacji sędzia Katarzyna Orłowska-Mikołajczak.

Do tego na prawo.pl ponownie pojawiła się seria publikacji „Bliżej prawa” z praktycznymi artykułami omawiającymi problemy prawne „z życia wzięte”.

Jednak centralnym wydarzeniem tegorocznego Dnia Edukacji Prawnej było spotkanie na Wydziale Zarządzania UW dla warszawskich licealistów, w trakcie którego odbyły się wykłady o prawie w dobie AI, spotkanie z adwokatem i radcą prawnym, a także pokazowe rozprawy prowadzone przez sędziów Piotra Gąciarka i Igora Tuleyę¹.

¹ O dniu Edukacji Prawnej przeczytacie na stronie: https://www.iustitia.pl/4836-dzien-edukacji-prawnej.